Regulacje prawne

Prawodawstwo UE zapewnia pracownikom prawo do informacji, konsultacji i uczestnictwa, które ustanawia mechanizmy dialogu społecznego w celu zapobiegania zbiorowym strajkom.

Prawo do informacji i konsultacji jest zapisane w Karcie Praw Podstawowych UE z 2000 r. (art. 27). Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) również promuje dialog społeczny między partnerami społecznymi (art. 151) i uznaje rolę partnerów społecznych (art. 152).

Dyrektywa Rady 2002/14/WE ustanawiająca ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami we Wspólnocie Europejskiej definiuje „informowanie”, jako „przekazywanie przedstawicielom pracowników przez pracodawcę danych w celu umożliwienia im zaznajomienia się z przedmiotem sprawy i zbadania jej ” (art. 2f). „Konsultacje” zdefiniowano jako „wymianę poglądów oraz nawiązanie dialogu między przedstawicielami pracowników a pracodawcą ” (art. 2g). Niniejsza dyrektywa wprowadza obowiązek informowania i konsultowania się z przedstawicielami pracowników w przedsiębiorstwie i tworzy podstawę prawną do ustanowienia rady pracowniczej. Ma ona zastosowanie do przedsiębiorstw zatrudniających co najmniej 50 pracowników lub zakładów zatrudniających co najmniej 20 pracowników w państwie członkowskim. Dyrektywa zapewnia państwom członkowskim elastyczność w zakresie praktycznych rozwiązań, które mogą przyjąć w porozumieniu z partnerami społecznymi. Muszą one jednak być zgodne z zasadami określonymi w art. 1. 1. Definiując lub wdrażając praktyczne ustalenia dotyczące informowania i przeprowadzania konsultacji, pracodawca oraz przedstawiciele pracowników działać będą w duchu współpracy oraz w poszanowaniu wzajemnych praw i obowiązków biorąc pod uwagę interes zarówno przedsiębiorstwa lub zakładu, jak i pracowników.

Procedury przekazywania informacji i konsultowania obejmują:

• informowanie na temat ostatniego i prawdopodobnego rozwoju działalności przedsiębiorstwa lub zakładu oraz ich sytuacji ekonomicznej;
• informowanie i przeprowadzanie konsultacji na temat sytuacji, struktury i prawdopodobnego rozwoju zatrudnienia w przedsiębiorstwie lub zakładzie oraz przewidywanych środków, w szczególności, w przypadku, gdy istnieje zagrożenie zatrudnienia;
• informowanie i przeprowadzanie konsultacji w sprawie decyzji, które prawdopodobnie będą prowadziły do istotnych zmian w organizacji pracy lub w stosunkach umownych.

Prawo do informacji i konsultacji przysługuje również pracownikom przedsiębiorstw ponadnarodowych działających w Unii Europejskiej. Dyrektywa 94/45/WE w sprawie ustanowienia Europejskiej Rady Zakładowej lub trybu informowania i konsultowania pracowników w przedsiębiorstwach lub w grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym oraz jej późniejsza aktualizacja w postaci dyrektywy 2009/38/WE, stworzyły podstawy do ustanowienia europejskich rad zakładowych (ERZ). Są to stałe organy reprezentujące pracowników, które ułatwiają procesy informacyjne i konsultacyjne.

W trwającej transformacji świata pracy, napędzanej zrównoważonym rozwojem środowiskowym, gospodarczym i społecznym, znaczące zaangażowanie pracowników na wszystkich szczeblach i ich przedstawicieli w przewidywanie zmian i zarządzanie nimi może pomóc w ograniczeniu utraty miejsc pracy, utrzymaniu szans na zatrudnienie, zwiększeniu konkurencyjności i złagodzeniu wpływu na systemy opieki społecznej i związane z nimi koszty dostosowania. Europejskie rady zakładowe (ERZ), organy informacyjno-konsultacyjne reprezentujące pracowników przedsiębiorstw wielonarodowych z siedzibą w UE, których zasady zostały określone w dyrektywie 2009/38/WE1 (dyrektywa przekształcona), są ważną częścią kompleksowych ram polityki dialogu społecznego.

Dyrektywa 94/45/WE została zmieniona po 15 latach. W szczególności, nowa dyrektywa 2009/38/WE (wersja przekształcona) wzmocniła rolę i prawa ERZ w wielu obszarach:

• wzmocniła i wyraźniej zdefiniowała prawa ERZ do informacji i konsultacji;
• wyraźniej odróżniła informowanie i konsultacje w ramach ERZ od procesów prowadzonych przez organy krajowe, a tym samym wprowadziła nową definicję kwestii ponadnarodowych, za które odpowiedzialne są ERZ;
• nadała większą rolę związkom zawodowym;
• uprawnia członków ERZ do udziału w szkoleniach bez utraty wynagrodzenia z powodu nieobecności;
• zawiera zasady dostosowywania ERZ do zmian strukturalnych w kontekście przedsiębiorstw wielonarodowych.

Wykaz stosownych dyrektyw UE

Dyrektywa Rady 94/45/WE z dnia 22 września 1994 r. w sprawie ustanowienia Europejskiej Rady Zakładowej lub trybu informowania i konsultowania pracowników w przedsiębiorstwach lub w grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/1994/45/oj

Dyrektywa Rady Nr 98/59/WE z dnia 20 lipca 1998 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=celex%3A31998L0059

Dyrektywa Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:52021IP0508

Dyrektywa Rady 2001/86/WE z dnia 8 października 2001 r. uzupełniająca statut spółki europejskiej w odniesieniu do uczestnictwa pracowników https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32001L0086

Dyrektywa 2002/14/WE Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 11 marca 2002 r. ustanawiająca ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami we Wspólnocie Europejskiej – Wspólna deklaracja Parlamanetu Europejskiego, Rady i Komisji o reprezentacji pracowniczej – https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=celex%3A32002L0014

Dyrektywa Rady 2003/72/WE z dnia 22 lipca 2003 r. uzupełniająca statut spółdzielni europejskiej w odniesieniu do zaangażowania pracowników https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX%3A32003L0072

Dyrektywa 2005/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października 2005 r. w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex:32005L0056

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/94/WE z dnia 22 października 2008 r. w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=celex%3A32008L0094

Dyrektywa 2009/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie ustanowienia europejskiej rady zakładowej lub trybu informowania pracowników i konsultowania się z nimi w przedsiębiorstwach lub w grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym (wersja przekształcona) https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2009/38/oj

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie niektórych aspektów prawa spółekhttps://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=celex%3A32017L1132

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32019L2121