Wprowadzenie do ERZ

Europejskie rady zakładowe (ERZ) są stałymi organami ułatwiającymi proces informowania i konsultacji pracowników w przedsiębiorstwach ponadnarodowych posiadających zakłady w co najmniej dwóch krajach Unii Europejskiej. Możliwość ich powstawania przewiduje dyrektywa w sprawie europejskich rad zakładowych z 1994 r. (dyrektywa 94/45/WE), która następnie została zmieniona i przyjęła formę dyrektywy 2009/38/WE.

Głównymi powodami stojącymi za ustanowieniem takiego mechanizmu była potrzeba reakcji pracowników na zachodzące procesy globalizacji w gospodarce światowej oraz potrzeba większej integracji w ramach Unii Europejskiej, również w zakresie dialogu społecznego. Wraz ze zwiększającą się internacjonalizacją działalności przedsiębiorstw, potrzebne jest prowadzenie dialogu społecznego na poziomie, który odpowiada poziomowi podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie, a tym samym równoważy pozycję pracodawcy z pozycją pracowników. Europejskie rady zakładowe przeniosły stosunki przemysłowe na nowy europejski poziom. Stanowią one pierwszą prawdziwie europejską instytucję reprezentującą interesy na poziomie przedsiębiorstwa ponadnarodowego. Odzwierciedlają one również potrzebę reagowania na europeizację przedsiębiorstw powstających w ramach jednolitego rynku europejskiego. W ten sposób uzupełniają one obecnie istniejące krajowe procedury informacji i konsultacji.

ERZ są organami reprezentującymi pracowników w przedsiębiorstwach wielonarodowych z siedzibą w UE. Za ich pośrednictwem pracownicy przedsiębiorstw lub grup przedsiębiorstw działających w dwóch lub więcej państwach członkowskich mogą być informowani i konsultowani w kwestiach ponadnarodowych, które ich dotyczą. ERZ odgrywają ważną rolę w godzeniu celów gospodarczych i społecznych w ramach jednolitego rynku, zwłaszcza w zmieniającym się świecie pracy. ERZ tworzą więź między pracownikami tego samego przedsiębiorstwa lub grupy mieszczących się różnych państwach członkowskich i zapewniają strukturę skutecznego dialogu między centralnym kierownictwem a przedstawicielami pracowników w tych podmiotach.

Ustanowienie europejskich rad zakładowych (ERZ) ma kluczowe znaczenie dla ułatwienia komunikacji, informacji i konsultacji między przedsiębiorstwami wielonarodowymi a ich pracownikami. Jednakże wiele organizacji mierzy się z wyzwaniami związanymi z tworzeniem i skutecznym zarządzaniem ERZ ze względu na różne ramy prawne, różnice kulturowe oraz brak wiedzy i doświadczenia. zrozumienie wspólnych ponadnarodowych wyzwań stojących przed dużymi przedsiębiorstwami wielonarodowymi oraz zaangażowanie pracowników w proces podejmowania decyzji, w celu wymiany możliwych rozwiązań, ułatwienia ich wdrażania i zwiększenia wpływu na podejmowanie przez pracodawcę strategicznych decyzji.

Prawodawstwo UE dotyczące ERZ ma na celu wypełnienie luki między coraz bardziej ponadnarodowym charakterem procesu decyzyjnego w przedsiębiorstwach a określonymi i ograniczonymi do poziomu krajowego prawami pracowników do informacji i konsultacji. W momencie, kiedy decyzje w przedsiębiorstwie podejmowane są na poziomie ponadnarodowym, krajowy system informacji i konsultacji nie pozwala pracownikom z różnych państw członkowskich na uczestnictwo i wspólne wyrażanie swoich poglądów lub obaw w ponadnarodowych kwestiach.

W ciągu ostatnich kilku dekad liczba przedsiębiorstw posiadających ERZ pozostawała na względnie stabilnym poziomie. Wskaźnik wykorzystania i całkowita liczba ERZ nie zmieniły się znacząco od czasu przekształcenia, a nowe ERZ zastępują te, które zostały rozwiązane, głównie w wyniku restrukturyzacji (fuzji).

Według dostępnych danych w 2021 r. 3 676 przedsiębiorstw wielonarodowych działających w EOG stanowiło przedsiębiorstwo lub grupę przedsiębiorstw objętych zakresem dyrektywy, zatrudniając prawie 30 mln pracowników w tym obszarze. 55 europejskich rad zakładowych lub ponadnarodowych porozumień o informowaniu i konsultowaniu zawartych między przedstawicielami pracowników a centralnym kierownictwem działa w około 1 000 przedsiębiorstw.

W kwestii prowadzenia działalności gospodarczej, większość ERZ koncentruje się w dużych międzynarodowych przedsiębiorstwach z sektora metalowego, usługowego lub chemicznego. ERZ mogą być tworzone w przedsiębiorstwach podlegających jurysdykcji państwa członkowskiego UE/EOG, nawet, jeśli ich siedziba znajduje się poza terytorium UE. 58 największych ERZ znajduje się w przedsiębiorstwach wielonarodowych z siedzibą w Stanach Zjednoczonych (170), Niemczech (124), Francji (102), Wielkiej Brytanii (92), Szwecji (69), Holandii (58), Szwajcarii (48), Włoszech (38), Finlandii (37), Belgii (36) i Japonii (31).

Pytania sprawdzające:

1.         Czym są europejskie rady zakładowe i jaka jest podstawa prawna do ich ustanowienia?

2.         Jaki jest cel tworzenia europejskich rad zakładowych?

3.         Jak rozwijały się europejskie rady zakładowe od czasu ustanowienia dyrektywy?